Канцэпты прыродных стыхій у фразеалагічнай карціне свету беларусаў: агонь, вада, зямля і паветра

Abstract

У манаграфіі на матэрыяле літаратурных і дыялектных фразеалагічных адзінак беларускай мовы зроблена спроба рэканструяваць фрагменты моўнай карціны свету, звязаныя з уяўленнямі беларусаў аб чатырох прыродных, ці касмічных, стыхіях – агні, вадзе, зямлі і паветры; праводзіцца аналіз фразеалагізмаў з абранымі кампанентамі з пазіцый лінгвакультуралагічнага падыходу, пры якім на аснове вобразаў адзінак выяўляецца фон «акультуранага» ўсведамлення свету чалавекам, выясняецца матываванасць культурна значных сэнсаў у семантыцы фразеалагізмаў і тая роля, якую яны здольны выконваць як знакі «мовы» культуры – эталоны, стэрэатыпы і сімвалы. Устанаўліваецца, што этнакультурная варыянтнасць фрагментаў фразеалагічнай карціны свету беларусаў адлюстроўвае і рэпрэзентуе практычны і духоўны светапогляд носьбітаў мовы праз паняцці агню, вады, зямлі і паветра як складаныя ментальныя ўтварэнні, якія вызначаюцца паняційным, вобразным, фактуальным і каштоўнасным зместам. Агонь, вада, зямля і паветра, якія ўваходзяць у інфармацыйнае поле лінгвакультурных канцэптаў, надзелены ў народнай свядомасці сімволікай духоўнага і маральнага ачышчэння, сілы і моцы, стыхіі і разбурэння, рухомасці і непастаянства, апоры і асновы жыцця. Адрасуецца шырокаму колу чытачоў.