Катэгорыя рэтраспекцыі ў мовазнаўстве

Abstract

Артыкул прысвечаны вывучэнню асноўных кірункаў даследавання катэгорыі рэтраспекцыі ў мовазнаўстве. Прадстаўлены канцэпцыі аналізу рэтраспектыўных тэкстаструктур у лінгвістыцы: тыпалагічны, функцыянальны, структурна-семантычны. Вывучаны і сістэматызаваны працы даследчыкаў, прысвечаныя пытанням катэгорыі рэтраспекцыі, – І.Р. Гальперын, І.У. Ціўяева, Л.Н. Фёдарава, Н.У. Брускова і інш. Акрэслены асноўныя падыходы да вызначэння відаў рэтраспекцыі ў сучасным мовазнаўстве. У артыкуле даследуецца пытанне пра функцыі рэтраспекцыі ў тэксце. Аналіз прац, прысвечаных вызначэнню функцый аналізуемай катэгорыі, – Я.А. Чыгоўская-Назарава, К.В. Ліфанцьева, Л.М. Бондарава і інш. – дазволіў адзначыць асаблівасці функцыянавання рэтраспекцыі ў розных тыпах тэксту (мастацкага, навуковага, газетнага). Вызначана сюжэтная і кампазіцыйная функцыі ў залежнасці ад структурна-сінтаксічнай арганізацыі тэксту; унутрытэкставая рэтраспекцыя адыгрывае акцэнтную, інтэгравальную ролю, затэкставая – экспліцытную, інтрадуктыўную, нарматыўную, кампаратыўную. The main directions of the research of the category of retrospection in linguistics are investigated. The basic concepts of the analysis of retrospective text structures in linguistics are represented: typological, functional, structural and semantic. The author studied and systematized the works of the researchers on the issues of the category of retrospection – I.R. Halperin, I.V. Tsivyaeva, L. Fedorova, N.V. Bruskova and others. The key approaches to defining the types of retrospection in Belarusian linguistics are outlined. The question of the functions of retrospection in text is examined. The analysis of the works devoted to the definition of functions of the analyzed category (E.A. Chygovskaya-Nazarova, K.V. Lifantseva, L.M. Bondareva et al.) allows stating the peculiarities of retrospection in various types of texts. The plot and compositional functions depending on structural and syntactic organization of the text are defined. Intratextual retrospection plays an accentuating and integrating role; the overtextual one has an explicit, introductory, normative and comparative function.